05/16 Νικολάου τοῦ Μυστικοῦ Πατριάρχου Κων/πόλεως 923 κατά παρανόμου γάμου τοῦ βασιλέως... (16 Μαΐου)
16 Μαΐου
Θεοδώρου Ὁσίου τοῦ Ἡγιασμένου 368
Νικολάου τοῦ Μυστικοῦ Πατριάρχου Κων/πόλεως 923 κατά παρανόμου γάμου τοῦ βασιλέως
Πράξ. ιη΄ 22-28 • Ἰω. ιβ΄ 36-47
Ὁ Ἅγιος Νικόλαος (925) Πατριάρχης Κων/πόλεως εἶχε γιά πρῶτο μέλημά του μέ τήν ἐγκατάστασή του στόν πατριαρχικό θρόνο τήν ἀκριβῆ τήρηση τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησίας, γεγονός τό ὁποῖο τόν ἔφερε σέ ἀντίθεση μέ τόν αὐτοκράτορα Λέοντα καί τοῦ στοίχισε προσωρινά τόν πατριαρχικό Θρόνο. Ὁ λόγος ἦταν ὅτι ὁ αὐτοκράτορας, παρά τήν ἀπαγόρευση τῆς Ἐκκλησίας, τέλεσε τέταρτο γάμο μετά τῆς Ζωῆς τῆς Καρβονοψίνας. Μόλις ὁ Πατριάρχης Νικόλαος πληροφορήθηκε τό γεγονός, καθαίρεσε τόν ἱερέα Θωμᾶ πού τέλεσε τό μυστήριο καί ἀφόρισε τόν αὐτοκράτορα. Ὁ Λέων, γιά νά τόν ἐκδικηθεῖ, κατόρθωσε νά τόν ἐκθρονίσει καί ὅρισε ὡς διάδοχό του τόν Εὐθύμιο τόν Α΄, ὁ ὁποῖος γιά «λόγους οἰκονομίας», ἀναγνώρισε τόν γάμο τοῦ Λέοντος. Τό γεγονός ἐπέφερε σάλο στήν Ἐκκλησία τῆς Κων/πόλεως, διότι τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ἀρχιερέων καί τῶν κληρικῶν ἐξακολουθοῦσε νά θεωρεῖ τόν Νικόλαο ὡς νόμιμο Πατριάρχη. Πρός κατάπαυση τοῦ σάλου καί γιά τήν εἰρήνευση τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἀδελφός τοῦ Λέοντος, Ἀλέξανδρος, τό 911 , καθαίρεσε ἀπό τόν Πατριαρχικό θρόνο τόν Εὐθύμιο καί ἀποκατέστησε σέ αὐτόν τό Νικόλαο.
Ἐπί τῆς πατριαρχίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἔγινε καί ἡ πρώτη διάταξη τοῦ Μηνολογίου τῶν Ἁγίων τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας καί ἀπαγορεύθηκε ρητά ὁ τέταρτος γάμος διά τοῦ λεγομένου «Τόμου τῆς Ἑνώσεως».